In een apocrief bijbelboek ontdekken we de wortels van de heksenvervolging in de middeleeuwen en een sterke parallel met de dood van Jezus aan het kruis.
Apocrief
Het zal u niet zijn opgevallen, maar vandaag werd u voorgelezen uit een apocrief boek; het boek ‘Wijsheid’. Een apocrief boek is een boek dat niet werd teruggevonden in de Joodse Bijbel. Protestanten denken dan ook dat deze boeken niet door God zijn geïnspireerd. Ze noemen ze dus apocrief.
De katholieke kerk vond de boeken toch belangrijk en nam ze wel op in de Bijbel, maar gaf ze een lagere rangschikking. Bijgevolg bevatten katholieke bijbels acht boeken meer dan protestantse bijbels.
Wijs en dwaas
Een van die boeken is genaamd ‘Wijsheid’ of ‘De wijsheid van Salomo’. Salomo, die grote joodse koning, wil het in zijn boek hebben over al wat wijs is. Maar hij wil ook aangeven wat onwijs is; wat dwaas is.
Dwaze mensen houden zich niet aan de wet van God, zegt hij.
Dwaze mensen storen zich aan de wijze mensen die dat wel doen.
Dwaze mensen willen afrekenen met wijze mensen.
Salomo omschrijft in het boek Wijsheid een van hun snode plannen. Dat plan gaat als volgt:
Lastige gelovigen moeten aan een test worden onderworpen, om hiermee te bewijzen dat ze slecht zijn. De dwaze mensen zeiden: Laten wij de lastposten met brutaliteit en met kwelling aanpakken, om te zien of zij werkelijk zachtmoedig zijn. Laten we hen ter dood veroordelen. Ja, laten we ze zelfs doden. Als ze werkelijk God toebehoren, dan zal die God hen wel ter hulp snellen. En dan zullen we ook in hun God geloven.
Dwazen en heksen
Die gedachtegang, die proef, klinkt ons nogal bekend in de oren. Jazeker, want tussen de 15e en de 17e eeuw werden op dezelfde wijze de heksen (m/v) beproefd door de kerk. Door katholieken en protestanten, trouwens.
In de middeleeuwen werd door brutaliteit en kwelling een bevestiging gezocht van het oordeel dat eigenlijk al vaststond en probeerde men de verdachte heksen mentaal te breken door ze extreem lang wakker te houden, of door ze dagenlang van eten en drinken te beroven, om ze zo tot bekentenis te dwingen.
We hebben allemaal gehoord van de oneerlijke zwembadproef: Verdachten werden vastgebonden en in een vijver gegooid. Als de mensen zonken, waren ze onschuldig. Als ze bleven drijven, dan waren ze schuldig. Altijd prijs. Vanaf het moment dat je verdacht was, was er geen ontkomen meer aan.
Om het in lijn te zeggen met de bijbeltekst van vandaag: Als er sprake zou zijn van een rechtvaardige, dan zou God die wel te hulp komen en in leven houden. Kortom, je was een vogel voor de kat.
Zuivere en dwaze christenen
Het is best confronterend om te zien dat christenen in het verleden zich hebben bediend van technieken en methodes die door de Bijbel zelf worden veroordeeld en die aan de dwazen worden toegeschreven. En dit allemaal in een poging om de maatschappij te ‘zuiveren’.
De proef aan het kruis
Maar wat ook opvalt, is dat deze tekst van Salomo tot inspiratie heeft gediend om de dood van Jezus te kaderen. Want ook aan het kruis is er sprake van een soort proef op de som. “Als ge werkelijk een zoon van God zijt, kom dan van het kruis af.”
In het boek ‘Wijsheid van Salomo’ staat het zo: “Als de rechtvaardige een zoon van God is, dan zal God hem ter hulp komen en hem redden uit de hand van zijn tegenstanders.” Een duidelijke parallel, waarmee we meteen weten dat de evangelisten vertrouwd waren met de apocriefe boeken.
Ja, Jezus aan het kruis had gehoopt dat de Vader zou ingrijpen. Dat hij uit de handen van de tegenstanders zou worden gered. Dit gebed werd echter niet verhoord. Want, bij dit soort proeven, ben je altijd een vogel voor de kat. Ook Jezus kon niet ontsnappen aan de dood.
Van christenen wordt dus het groot vertrouwen verwacht, dat ‘de mensenzoon na te worden overgeleverd in de handen van de mensen; na drie dagen weer zal opstaan.'
Comments