Het is nog niet zo lang geleden dat de Nederlandstalige Bijbel een nieuwe vertaling kreeg. Dat was in 2004. Nog geen twintig jaar geleden. Toch is deze NBV of de 'Nieuwe Bijbelvertaling' sinds enkele dagen opnieuw vernieuwd. De vorige mag je opbergen en de nieuwe kan je aanschaffen.
Hoe kan dat eigenlijk? Zijn er teveel fouten ingeslopen vorige keer? Is onze taal op twintig jaar tijd zoveel veranderd? Of is het inzicht in de boodschap van de Bijbel op die tijd zo toegenomen? En daarbij de vraag: kan De Bijbel überhaupt worden gewijzigd? Is de Bijbel niet het onveranderlijke woord van God waarmee je nooit mag knoeien?
Woordenstroom
Wel. De Bijbel is geen gedicteerde woordenstroom zoals dat van de Koran wordt beweerd. De Koran is in een keer volledig aangeleverd door een engel, stellen moslims, terwijl de Bijbel een bibliotheek is van vele boeken en vele schrijvers uit vele tijden. Eeuwenlang was het niet duidelijk wat dan wel en wat niet in de Bijbel thuishoorde. Met wat meer zicht op dit lange traject waarop de Bijbel vorm kreeg, mag het veel minder verbazen dat wij ook lang nadenken over de juiste verwoording ervan. Bovendien klopt het wel degelijk dat gelovigen en vertalers steeds nieuwe dingen ontdekken: nieuwe manuscripten, nieuwe opgravingen die ons de oude tijden beter doen begrijpen. We verwerven dus steeds meer wetenschappelijke inzichten, en dan is twintig jaar toch wel een lange tijd. De mens leert bovendien ook steeds meer over zichzelf. En wie meer over zichzelf weet, leest ook anders. Dus, ja, het is van belang dat een tekst meegaat met de tijd van zijn lezers en van de toehoorders. Want vooral wie luistert, heeft zo min mogelijk barrières nodig. In een liturgische viering heb je immers slechts één kans om het goed te horen.
Onvervulde eisen
De NBV is een interconfessionele Bijbelvertaling: eentje voor katholieken en voor alle soorten protestanten. Dat is opmerkelijk. Het gaat dus niet om nog maar eens een vertaling en een kans om boeken te verkopen. Neen, het gaat in feite over het verderzetten van een langverwachte samenwerking. Zo kan iedereen nu verwijzen naar dezelfde tekst en deze voorlezen in de viering opdat we beter zouden begrijpen wat er geschreven staat en wat er bedoeld wordt.
Maar hier moet ik u teleurstellen. Want de nieuwe teksten zullen niet in alle kerken worden voorgelezen. Wel in vele protestantse kerken. Maar jammer genoeg niet in onze katholieke misvieringen. Daar houdt het Vaticaan het been stijf. Het Vaticaan stelt immers eisen aan een Bijbelvertaling. De vertaling moet gebaseerd zijn op de Neo-Vulgaat of de Latijnse vertaling van de grondteksten van de Bijbelboeken. Op zich is die Vulgaat ook maar één van de vele mogelijke vertalingen maar wel eentje waar het Vaticaan voor gekozen heeft en van waaruit alles dient te vertrekken. De vertalers van de NBV vinden die eis echter achterhaald en leggen die naast zich neer. Met als gevolg dat het Vaticaan er niet aan denkt om deze nieuwe wetenschappelijke vertaalpoging voor ons taalgebied te valideren.
Luisteren
In de mis zullen wij dus blijven lezen uit de Willibrordvertaling van de jaren zeventig. Als we het woord zonde goed begrijpen als ‘het missen van het doel’, dan wordt hiermee het doel van de verstaanbaarheid inderdaad gemist. Jammer is vooral dat wanneer iets moeilijk verstaanbaar wordt, de mens geneigd is om het luisteren uit te schakelen, en dat wil je toch vermijden. Ja, ook ons luisteren evolueert. We hebben daardoor steeds minder voeling bij oude woorden en uitdrukkingen die wij allang niet meer gebruiken. Hopelijk voor u, kunnen uw predikanten de betekenis van wat oud is achterhalen en deze dan voor u nieuw vertalen.
