Ik kan me nog herinneren dat ik voor een examen in de diakenopleiding erop aanstuurde dat er te weinig tijd zou overblijven voor de docent om de bijvragen te stellen. Want die had ik niet gestudeerd. Ik had een en ander berekend en dat speelde toen in mijn voordeel.
Daarover staat een oneliner in het Bijbelboek Sirach: "De kwalijke kant van een mens is in zijn berekening te vinden."
Laten we het eens hebben over de sluwheid van de mens. De mens staat als het ware voor de boom in het paradijs, en kijkt op naar de verboden vrucht. "Wat als ik nu eens pluk? Wat als ik nu eens een flinke hap neem? Zou me dat toch niet iets opleveren?"
De mens zoekt soms het voordeel dat zich verbergt achter een slechte daad. Bijvoorbeeld: Als je een mooi boek stiekem wegneemt, heb je ogenblikkelijk een grotere bibliotheek. Je hoopt gewoon dat het niet wordt opgemerkt. Wel, dat is die 'berekening' - de kwalijke kant van de mens.
Doe ik iets wat verboden is? Dan heb ik mijn uitleg klaar - een sluwe verklaring. Of ik ga voor vergeving; de tijd zal de wonde wel helen. Zolang ik nu maar kan grijpen wat ik verlang.
Wie verstandig is, die gebruikt strategie.
De kwalijke kant van een mens zit in zijn berekening, in zijn sluwheid, ja, in zijn verstandigheid. Want wie verstandig is, die gebruikt strategie. Die is de ander altijd enkele stapjes voor. Die zegt het ene om het andere te verkrijgen.
Maar God, die heeft de mens liever zonder kennis van goed en kwaad. "Blijf met je handen van de vrucht!", klinkt er dan. Want een eenvoudige mens is niet sluw genoeg om te berekenen; die blijft mooi binnen de muren van het paradijs. De eenvoudige mens is voorspelbaar en makkelijk hanteerbaar. De paradijselijke samenleving is er eentje zonder risico en makkelijk te besturen. Daar is geen opstand en geen verzet. Daar zijn geen stakingen of petities of betogingen. Daar is alles mooi geordend en geregeld.
Maar toen gebeurde het: de mens verliet het paradijs. De mens werd verstandig, sluw, strategisch, minder voorspelbaar; leep en bijzonder creatief met de achterpoortjes in de wet.
Over de wet gesproken. Daarmee heeft Paulus flink geworsteld. De godsdienstige wet, welteverstaan. In een van zijn brieven schrijft hij dat "de kracht van de zonde voortkomt uit de wet". Dat betekent in feite dat hoe meer je verbiedt, hoe meer er wordt gezondigd. Paulus werd daar gek van. De godsdienstige wetten die hij zo nauwkeurig vervulde, gaven hem geen vrede, en al zeker geen vreugde. Het maakte van hem een strenge agent, een rechter die anderen, maar ook zichzelf veroordeelt. Hetzelfde gebeurt eeuwen later in het leven van Luther, aan het begin van de 16e eeuwse Reformatie. De godsdienstige verplichtingen - de kerkelijke wet - dreven hem tot wanhoop.
Paulus, en ook Luther komen tot hun grote verbazing tot een bijzonder inzicht: Als de Wet ons aanklaagt, dan moet die wet wijken! Zij stellen stoutmoedig het volgende: Niet de Wet moet ons belemmeren, maar de Geest moet ons stimuleren. Geen veroordeling, maar wel aansporing.
Lieve mensen, vergeet daarom de godsdienstige wetten van in je jeugd en schakel over op de Geest. De Geest van goedheid stuurt immers ons voelen; ons hart. Geloof in de mogelijkheid van een innerlijk aansturen. Dat moeten wij doen, want wij zijn verstandig geworden. Wij hebben van de vrucht gegeten en hebben het paradijs verlaten. Wij leven teveel in ons hoofd en berekenen.
Leef met een liefdevolle strategie.
Laat daarom vanaf heden je verstand leiden door je hart. Laat de berekening over aan je hart. Leef dus met liefdevolle listen, zonder bedrog. Leef met een liefdevolle strategie, zonder koel winstbejag. Dan zullen aan onze 'boom van goed en kwaad' vooral goede vruchten groeien.
ความคิดเห็น