We kennen allemaal het spreekwoord: ‘een luis in de pels’. Het betekent letterlijk: er is iets dat mij irriteert, iets dat mij op de zenuwen werkt, iets waaraan ik mij vreselijk erger. Wat dat doen luizen of vlooien: ze jeuken en ze bijten. Ongedierte dat vreselijk irritant en hoogstens ongewenst is.
Profeten kan je een beetje vergelijken met luizen of vlooien: hun woorden jeuken en hun aanklachten bijten. Profeten werken mensen op de zenuwen; ze kunnen mateloos irriteren en ze zijn meestal ongewenst. Dat komt omdat profeten de vinger op de wonde leggen en de zaken bij naam noemen. Ze wijzen op pijnpunten en ontsporingen in de samenleving of de godsdienst. En dat kan sommigen mateloos irriteren.
De Advent presenteert ons jaarlijks twee bekende Bijbelse profeten: Jesaja en Johannes de Doper. Zij nemen geen blad voor de mond wanneer ze zich richten tot de machthebbers van hun tijd. Integendeel. Ze klagen alle sociale, politieke en religieuze wanpraktijken af.
Jesaja neemt het op voor de meest kwetsbaren in de samenleving: voor allen die slachtoffer zijn van het winstbejag van anderen, van de hebzucht van anderen, van vriendjespolitiek en valse rechtspraak. Jesaja’s aanklacht moet de machthebbers van zijn tijd mateloos geïrriteerd hebben. In de ogen van de machtigen was Jesaja zonder meer een luis, een vlo, ongedierte. Zoals vele Jesaja’s in de eeuwen daarna: Martin Luther King, Nelson Mandela, Desmond Tutu, paus Franciscus – en nog zovele anderen.
Johannes de Doper doet er nog een schepje bovenop. Jesaja blijft in zijn woordkeuze altijd hoffelijk en beschaafd. Johannes de Doper daarentegen heeft het hart op de tong en zegt ongezouten zijn mening. Zijn taal is grof en brutaal, beledigend zelfs. Johannes kiest voor de directe confrontatie, de frontale aanval – diplomatie is echt niet aan hem besteed.
Johannes beseft heel goed dat de machtigen van zijn tijd hem als een luis beschouwen. En daarom keert hij de rollen om: hij scheldt zijn toehoorders zelfs als ongedierte uit: adderengebroed – zo noemt hij hen. Die franke taal en arrogante scheldwoorden zullen uiteindelijk Johannes zijn kop kosten: letterlijk. De machtigen van zijn tijd hebben hem echt als ongedierte behandeld: door hem te verdelgen.
Jesaja en Johannes de Doper: twee bijzondere profeten, twee luizen in de pels. Elke tijd, elke samenleving en elke fase in de kerkgeschiedenis heeft wel eens nood aan zulke figuren. Profeten die – wanneer het nodig is - jeuken, bijten, steken en prikken.
