Geloven is weer in, zou je vandaag kunnen concluderen. Kijk maar naar een greep uit de groeiende lijst van nieuwe christenen: Kristien Hemmerechts, Christophe Vekemans, Hans De Booy, Nick Cave, Paul Simon. Maar ook Jordan Peterson en Russel Brand.
Wat deze ‘nieuwe christenen’ tekent, is dat zij zich hoeden voor fundamentalisme, wat wil zeggen dat ze niet te letterlijk omgaan met de heilige teksten en dat ze geloof en verstand proberen samen te houden. Zo komen zij tot verwonderlijke uitspraken:
Hemmerechts: ‘Ik geloof niet zoals een kind in Sinterklaas gelooft.’ Vekemans: ‘Ik zie geloof niet als een vorm van therapie.’ Cave: ‘Ik weet niet of God bestaat, maar ik gedraag me wel alsof het zo is’. En Simon bezingt God op deze wijze op zijn nieuwste album:
De Heer is mijn ingenieur De Heer is het Covid virus De Heer is de stijgende zeespiegel
Schrijvers en muzikanten. Het moet ons niet verbazen dat zij God met nieuwe beelden proberen te schilderen. Zij willen het christelijk geloof een nieuwe kans geven. Maar ze hoeden zich voor fundamentalisme. En dat vind ik een goede zaak.
Vroeger bestond er geen twijfel.
We hadden de Bijbel. Wel, we hadden de kerk die de Bijbel had. De kerk plooide de wijsheid ervan open. Er bestond toen een soort 'godsdienstig weten’, en dat was toevertrouwd aan pausen in Rome en priesters in je eigen dorp. Wat zij vertelden was niet te verifiëren, maar wel te geloven.
Later, in de 18e eeuw, werd geloven opgevolgd door 'weten'.
Vele nieuwe inzichten werden verzameld. De wetenschap kwam aan zet en plooide voor ons de wijsheid open. De euforie was van beperkte duur want het bleek dat deze grote omwenteling de mens niet kon genezen van kwaad gedrag. Er volgde een collectieve teleurstelling.
Een nieuw wantrouwen
Springen we dan even vooruit tot op vandaag. Je kan verdraaid goed vaststellen dat er een nieuwe scepsis is ontstaan. Ik noem het een nieuw wantrouwen. Vandaag twijfelt men luidop aan de wetenschap. Men heeft lak aan de publieke opinie. Men doet - jawel - aan eigen ‘research’ en dat met de vluchtige meetinstrumenten van Google search, ChatGPT en YouTube. Vandaag denkt elk individu zelf aan zet te zijn. Ieder zijn of haar waarheid en ieder een eigen algoritme.
Dit internet-algoritme is de berekening waarmee elk individu te zien krijgt wat die graag wil zien. Ieder wordt gedurig bevestigd in de eigen voorkeur. Alhoewel. Ten diepste weten we dat we hiermee de ware objectiviteit hebben prijsgegeven. Want zie waar het toe leidt:
Fake news
We wantrouwen de andere waarheden. We labelen met fake news. Het pijnlijke wantrouwen doet ons kantelen naar een niet-meer-zeker-weten. Vandaag oogsten wij nieuwe twijfel. Sommige mensen spreken zelfs van sciënticide of de dood van de wetenschap...
Na wetenschap komt twijfel. Wie had dat gedacht?
En na twijfel komt opnieuw geloof. Twijfel en niet-weten leidt tot geloven. Maar dan niet meer zoals voorheen. Niet meer op dogmatische wijze. Er ontstaat een nieuwe vorm.
Want zie, vandaag openen verstandige en creatieve mensen zich opnieuw voor het christelijke geloof. Maar dan wel een ‘geloven’ dat niet zomaar ja-knikt of alles zomaar slikt. Neen, een meer kritische en een nieuwe vorm van geloven.
Ook op dat vlak leven we in boeiende tijden.
